انتخاب بین پروانه MIT و GPL-v3 یکی از مهمترین تصمیمات فلسفی و استراتژیک در انتشار یک نرمافزار آزاد/متنباز است.
پاسخ کوتاه این است: اگر برای شما آزاد ماندن کد و تمام مشتقات آن در بلندمدت مهم است، GPL-v3 انتخاب بهتری است. اگر میخواهید حداکثر انتشار و استفاده (حتی در نرمافزارهای انحصاری) را داشته باشید، MIT گزینه بهتری است.
در ادامه، دلایل اصلی برای انتخاب GPL-v3 به جای MIT را به تفصیل شرح میدهیم.
مقایسه فلسفه اصلی
- پروانه MIT (مجوز آسانگیر): فلسفه آن حداکثر آزادی برای توسعهدهنده است. هرکس میتواند با کد شما هرکاری بکند (حتی آن را به صورت انحصاری و بسته دوباره منتشر کند)، به شرطی که اطلاعیه پروانه اصلی را حفظ کند.
- پروانه GPL-v3 (مجوز کپی لفت): فلسفه آن حفظ آزادی برای همه کاربران نهایی است. این پروانه تضمین میکند که هر نرمافزاری که از کد شما مشتق شود، باید تحت همان شرایط آزادانه منتشر شود. این اصل “سلب آزادی نکن” نام دارد.
دلایل کلیدی برای انتخاب GPL-v3
۱. تضمین آزادی کاربران و توسعهدهندگان در آینده (Copyleft)
این مهمترین دلیل است. GPL-v3 تضمین میکند که هر بهبود، تغییر یا نرمافزار جدیدی که از کد شما استفاده میکند، باید خودش نیز تحت پروانه GPL-v3 منتشر شود. این کار از انحصاری شدن کد شما و تلاش دیگران بر اساس آن جلوگیری میکند.
- با پروانه MIT: یک شرکت میتواند کد شما را بردارد، تغییرات بزرگی در آن ایجاد کند و محصول نهایی را به صورت بسته و انحصاری بفروشد، بدون اینکه مجبور باشد کد منبع تغییرات خود را منتشر کند. در این حالت، جامعه از آن بهبودها بیبهره میماند.
- با پروانه GPL-v3: آن شرکت مجبور است کد منبع محصول نهایی خود را نیز منتشر کند. در نتیجه، کل جامعه (شامل خود شما) از پیشرفتهای ایجاد شده سود میبرند.
۲. محافظت در برابر “تیوایزیشن” (Tivoization)
GPL-v3 به طور خاص برای حل یک مشکل در GPL-v2 طراحی شد. تیوایزیشن به این معناست که یک دستگاه سختافزاری (مثل یک روتر، تلویزیون یا گیرنده) نرمافزار GPL را اجرا میکند، اما با استفاده از قفل سختافزاری یا امضای دیجیتال، از اجرای نسخههای تغییر یافته توسط کاربر روی آن دستگاه جلوگیری میکند.
- GPL-v3 این عمل را ممنوع میکند. اگر کسی نرمافزار شما را روی یک دستگاه سختافزاری اجرا کند، باید کلیدها و ابزارهای لازم برای نصب یک نسخه تغییر یافته از آن نرمافزار را در اختیار کاربر قرار دهد. این اصل، آزادی کاربر برای تغییر نرمافزار را حتی در محیطهای سختافزاری بسته تضمین میکند.
- پروانه MIT چنین محافظتی را ارائه نمیدهد.
۳. مبارزه با حق امتیاز نرمافزار (Patent Retaliation)
GPL-v3 شامل مقرراتی است که از توسعهدهندگان در برابر ادعاهای حق امتیاز محافظت میکند. اگر شرکتی از نرمافزار تحت GPL-v3 استفاده کند و سپس بخواهد به دلیل نقض حق امتیاز، علیه کاربران یا توسعهدهندگان آن نرمافزار شکایت کند، پروانه GPL-v3 به طور خودکار حق استفاده آن شرکت از نرمافزار را لغو میکند. این یک مکانیزم بازدارنده قوی در برابر جنگهای حقوقی مربوط به حق امتیاز است.
۴. سازگاری با پروانههای دیگر
GPL-v3 به طور هوشمندانهای طوری طراحی شده که با بسیاری از پروانههای مهم دیگر (مانند Apache 2.0) سازگار باشد. این یعنی میتوانید کد از پروژههای تحت این پروانهها را در پروژه GPL-v3 خود ادغام کنید (البته برعکس آن ممکن نیست). این قابلیت انعطافپذیری بیشتری در توسعه به شما میدهد.
۵. ایجاد یک اکوسیستم متعهد به “نرمافزار آزاد”
با انتخاب GPL-v3، شما به طور فعال از فلسفه نرمافزار آزاد حمایت میکنید و به ایجاد یک اکوسیستم پایدار کمک میکنید که در آن همه مشارکتها به جامعه بازمیگردد. این برای پروژههایی که مأموریت اجتماعی یا اخلاقی دارند (مانند ابزارهای امنیتی، آموزشی یا علمی) بسیار حیاتی است.
جمعبندی نهایی
| معیار | پروانه GPL-v3 | پروانه MIT |
|---|---|---|
| فلسفه | کپی لفت (حفظ آزادی برای همه) | آسانگیر (حداکثر آزادی برای توسعهدهنده) |
| اجباری کردن انتشار تغییرات | بله | خیر |
| محافظت در برابر تیوایزیشن | بله | خیر |
| محافظت از حق امتیاز | بله | خیر |
| پذیرش توسط شرکتهای بزرگ | محدود | بسیار بالا |
| ایدهآل برای | پروژههای هستهای، ابزارهای توسعه، پروژههای با ماموریت اجتماعی | کتابخانهها، فریمورکها، زمانی که حداکثر انتشار مدنظر است |
نتیجهگیری: اگر برای شما ایدهآلهای نرمافزار آزاد، مشارکت اجباری جامعه و جلوگیری از انحصاری شدن تلاشهای شما مهم است، بدون شک GPL-v3 انتخاب اخلاقی و استراتژیکتری است.